مرغوبیت کاشی معمولا در آزمایشگاه‌هایی که در کارخانجات تولید کاشی و یا در خارج از کارخانه مستقر می‌باشد انجام شده، ابعاد و همچنین مستوی بودن سطح آن را به وسیله ابزار دقیق اندازه‌گیری نموده و مقاومت آن را در برابر بارهای وارده و همچنین تغییرات شدید حرارت تعیین می‌نمایند.
کاشی‌ها را به لحاظ مرغوبیت و نداشتن عیب و نقص به درجات زیر تقسیم‌بندی می‌کنند.
کاشی درجه ۱: کاشی‌هایی هستند که کاملا سالم بوده و هیچ گونه نقصی از نظر لعاب داده شده در روی سطح لبه‌ها و کناره آنها وجود نداشته باشد. بر روی کارتن‌های کاشی درجات و نوع و رنگ آن نوشته می‌شود.
کاشی درجه ۲: کاشی‌هایی هستند که از نظر دید ظاهری یکی از معایب مشروع زیر را داشته باشند. کاشی‌ای که در تمام سطح لبه‌های سطح لعاب‌دار فقط یک لعاب نگرفتگی حداکثر به ابعاد ۳×۲ میلیمتر داشته باشند. کاشی‌هایی که در تمام کناره دو سانتیمتری سطح لعاب‌دار فقط یک یا دو خال به قطر حداکثر ۵/۰ میلیمتر داشته باشند. کاشی‌هایی که در یکی از چهار گوشه سطح لعاب‌دار فقط یک پریدگی حداکثر به ابعاد ۵/۱×۵/۱ میلیمتر داشته باشند.
کاشی درجه ۳: کاشی‌هایی هستند که معایب موجود در آنها بیش از نقایص مشروح درباره کاشی درجه دو باشند. کاشی‌ها را پس از بسته‌بندی و تعیین نوع درجه و رنگ بر روی کار تنها به بازار عرضه می‌کنند.
شناسایی اصول تشخيص درجات مرغوبیت کاشی
از آنجایی که وسایل آزمایشگاهی دقیق در اختیار کاشی‌کار نمی‌باشد لذا با چند آزمایش ساده که انجام آن نیاز به لوازم آزمایشگاهی ندارد و در همه کارگاه‌ها مقدور می‌باشد توسط کاشی کار انجام می‌شود. برای آنکه از مستوی بودن کاشی مطمئن شویم کافی است دو عدد از آنها را از سمتی که لعاب داده شده است روی هم قرار دهیم، اگر کاشی کاملا مستوی باشد با فشار انگشت‌ها روی دو لبه‌ی یک قطر کاشی لقی احساس نمی‌شود زیرا اگر سطوح کاشی‌ها غير مستوی باشند و به اصطلاح كاس و سینه باشند با فشار دادن روی قطر دو عدد کاشی که روی هم قرار دارند لقي احساس می‌شود.
برای مطمئن بودن از صاف بودن خطوط آن کافی است دو عدد کاشی را پهلوی هم قرار بدهیم و درز بین آنها را با چشم نگاه کنیم، اگر خطوط کناری همه جا به هم پیوسته باشد کاشی دارای خطوط مستقیم می‌باشد. آزمایش دقیق‌تر آن است که کاشی را روی یک ورق کاغذ گذاشته و با نوک مداد نیز به وسیله یکی از اضلاع کاشی خط مستقیمی روی کاغذ رسم نماییم آن گاه کاشی را ۱۸۰ درجه حول همان خط دوران داده به طوری که این بار کاشی در سمت دیگر خط رسم شده قبلی واقع شود، باز کاشی را به همان خط قبلی متکی کرده و با همان ضلع خط دیگری روی همان خط قبلی رسم می‌نماییم اگر این دو خط کاملا بر یکدیگر منطبق باشند آن ضلع کاشی مستقیم می‌باشد اگر با ۵ یا ۶ عدد کاشی این آزمایش را انجام دهیم مرغوبیت کاشی از لحاظ مستوی بودن سطح و همچنین مستقیم بودن اضلاع آن برای ما روشن می‌شود.
برای آزمایش مرغوبیت لعاب و ضریب انبساط و انقباض آن کافی است کاشی را برای مدت چند ساعت (در حدود ۱۲ ساعت) در یخچال و یا فریزر قرار دهیم آن گاه آن را بیرون آورده و در آب جوش بیاندازیم. با وجود بر اینکه هرگز چنین اختلاف درجه حرارتی برای کاشی به وجود نخواهد آمد ولی اگر کاشی بتواند این اختلاف درجه حرارت را که چیزی در حدود ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد است تحمل نموده و لعاب روی آن ترک بر ندارد کاشی مرغوب می‌باشد. برای اطمینان بیشتر این آزمایش را باید پنج یا شش بار انجام دهیم.
درجه مرغوبیت کاشی بر می‌گردد به عوامل ساخت کاشی: از ابتدای تهیه خاک و گل و ترکیبات معدنی که از مهمترین مسائل در ساخت کاشی می‌باشد تا انتهای پخت کاشی یک قطعه کاشی از دو قسمت تشکیل شده است.
اول قطعه سفالی که قسمت اصلی و استخوان‌بندی کاشی را تشکیل می‌دهد. دوم لعاب روی آن که ماده‌ای شیشه‌ای و قسمت سطح رویی آن را تشکیل می‌دهد.
یکی از مهمترین عوامل در صنعت کاشی سازی آن است که این دو ماده را طوری انتخاب کنید که ضریب انبساط آنها مساوی باشد. زیرا با توجه به اینکه در ساختمان‌های فعلی اغلب از کاشی در سرویس‌ها استفاده می‌شود و در این مکان‌ها مخصوصا در حمام‌ها کاشی‌ها در معرض تغییرات سریع درجه حرارت می‌باشند و در نتیجه انقباض و انبساط شدید در کاشی ایجاد می‌گردد و لعاب روی کاشی نسبت به سفال پشت آن بسیار تردتر و شکننده‌تر می‌باشد، لذا اگر ضریب انبساط و انقباض سفال و لعاب روی آن یکی نباشد بلافاصله بعد از مصرف روی آن ترک‌هایی ایجاد می‌شود و کاشی را بسیار بد منظره می‌نماید.
خشک کردن کاشی
عمل خشک کردن کاشی یکی از مهمترین مراحل تهیه کاشی می‌باشد، زیرا اگر قطعه به خوبی خشک نشود (آب فیزیکی آن تبخیر نگردد و یا به سرعت خشک شود) کاشی ترک می‌خورد و یا می‌پیچد و یا تغییر حجم می‌دهد که تمام این عوامل باعث نامرغوب شدن کاشی می‌گردد. اگر قطعه را پس از خروج از پرس کاری با حرارت خشک کنند و یا در معرض هوای خشک و گرم قرار دهند سطح خارجی آن به سرعت خشک شده در صورتی که درون جسم هنوز دارای رطوبت می‌باشد و خروج آب داخل جسم به سختی انجام شده و اغلب باعث ایجاد ترک در سطوح بالا می‌گردد و با سطح بالا چروک شده و تاب بر می‌دارد. برای خشک کردن قطعات مرغوب مانند کاشی و غيره معمولا از تونل هوای گرم استفاده می‌نمایند. بدین طریق که قطعات را روی واگن‌هایی که به تناسب ابعاد قطعه سفالی طبقه‌بندی شده است می‌چینند و واگن را وارد تونل هوای گرم می‌نمایند. برای جلوگیری از ترک برداشتن و چروک شدن و پیچش سطح کاشی هوای ابتدای تونل کاملا مانند هوای خارج است.
پس از پخت، کاشی درجه‌بندی و بسته‌بندی می‌گردد. درجه‌بندی کاشی‌ها بر اساس کیفیت آن در ابعاد خشت و لعاب کاری تعیین می‌گردد. کاشی باید دارای لبه‌های قائم، ابعاد دقیق و لعاب یکنواخت و بدون پریدگی و خال باشد.
کاشی‌های لعابی با ضخامت ۴ تا ۱۲ میلیمتر بر حسب مکان مورد مصرف تهیه می‌گردند. نوعی از این کاشی‌ها که سطح زبرتری دارند فقط برای کف استفاده می‌شوند.
اگر کاشی گلدار باشد قبل از آنکه روی آن لعاب پاشیده شود گل‌های مخصوصی را که از جنس لعاب بوده و تقریبا می‌توان آن را به عکس برگردان تشبیه کرد روی قطعه می‌چسبانند آن گاه روی آن لعاب می‌پاشند. این لعاب که به صورت مایع رقیقی در آمده است به وسیله پیستوله رنگ کاری روی قطعه پاشیده می‌شود. آن گاه قطعه‌های لعاب کاری شده را مانند دفعه قبل روی واگن‌های مخصوص چیده و دوباره به کوره می‌برند و مرحله دوم پخت را انجام می‌دهند.
کاشی معرق
قبل از آن که صنعت رنگ‌آمیزی کاشی ترقی نماید و قبل از آنکه بتواند در یک قطعه کاشی از رنگ‌های مختلف استفاده نمایند برای تولید گل‌ها و نقش‌های رنگی کاشی‌های رنگی مختلف را با اره‌های مخصوص مانند اره مویی بریده و آنها را پهلوی هم قرار می‌دادند تا مثلا شکل یک درخت بدست آید. بدین طریق که برگ را از کاشی سبز رنگ به شکل برگ می‌بریدند و گل را از کاشی سرخ رنگ و ساقه را از کاشی به رنگ قهوه‌ای درست می‌کردند آن گاه آنها را کنار یکدیگر قرار داده و پشت آن را قالب‌گیری نموده و به وسیله دوغاب گچ در محل خود محکم می‌نمودند و آن گاه آن را به قطعات کوچک قابل حمل تقسیم کرده و در محلی که باید نصب گردد و از قبل آماده شده بود، به صورت تابلویی نصب می‌نمودند به این عمل معرق کاری می‌گفتند. نمونه معرق کاری دوران صفویه در اصفهان از شاهکارهای هنری معرق کاری با کاشی می‌باشد. مانند معرق کاری‌های مسجد شیخ لطف الله ولی در اواخر دوران قاجاریه و حتی تا سال‌های ۱۳۲۰ به این هنر توجه نشده و رفته رفته به فراموشی سپرده می‌شد ولی از آن سال به بعد معماران و هنرمندان به فكر احیاء این هنر اصیل ایران افتاده و رفته رفته موجب رشد آن گردیدند و اکنون نیز در بعضی از ساختمان‌های گران قیمت از کاشی معرق کاری استفاده می‌گردد.